پرورش تفکر انتقادی در کودکان نیازمند تلاش، صبر و انعطاف بیشتری است. والدین باید کنترل کمتر و انعطافپذیری بیشتری از خود نشان دهند تا فرزندانشان بتوانند از دیدگاههای خود دفاع کنند و بهصورت مستقل فکر کنند.
شما به عنوان والدین میتوانید از روش های زیر استفاده کنید.
۱. تربیت آگاهانه
بسیاری از والدین، بهطور ناخواسته تمایل به کنترل رفتار کودکان خود دارند. در جامعهای که استانداردهای تربیتی مبتنی بر پاداش و مجازات است، والدین تصور میکنند اگر کودکان را کنترل نکنند، شکست خوردهاند. اما باید به یاد داشته باشیم که تفکر انتقادی از طریق آگاهی و انعطافپذیری در رفتارهای روزانه شکل میگیرد.
برای پرورش تفکر انتقادی در کودکان، باید به محدودیتها و قوانینی که برایشان تعیین میکنید، دوباره فکر کنید. به جای پرسیدن “چرا این کار بد است؟” از خود بپرسید:
چرا کودک نمیتواند این کار را انجام دهد؟
آیا میتوانم به جای جلوگیری از رفتار خاص، راهحل دیگری ارائه دهم؟
آیا دیدگاه کودک را درک میکنم؟
تربیت آگاهانه به معنای شناخت نیازها، خواستهها و احساسات کودک است. شما باید بیشتر وقت خود را به جای سرکوب رفتارهای کودکان، به آموزش صحیح و هدایت آنها اختصاص دهید.
۲. گفتگوهای معنادار
پرسیدن سؤالات مناسب یکی از کلیدهای اصلی برای تقویت تفکر انتقادی در کودکان است. زمانی که کودک سؤالی میپرسد، به جای نادیده گرفتن یا پاسخ سطحی دادن، باید از فرصت استفاده کنیم و تفکر او را به چالش بکشیم.
برای مثال، میتوانید به جای پاسخ دادن به سؤالات کودک، از او بپرسید:
“تو چه نظری داری؟”
“چگونه میتوانیم این مشکل را از زاویه دیگری بررسی کنیم؟”
“چه چیزی از این موقعیت یاد گرفتی؟”
این سؤالات به کودک کمک میکنند تا دیدگاههای مختلفی را بررسی کرده و به تفکر عمیقتری دست یابد.
(میتوانید از تکنیک های پرسشگری بهره ببرید)
۳. استفاده هدفمند و آگاهانه از رسانه ها
در دنیای امروز، کودکان بیشتر وقت خود را با رسانهها و وسایل دیجیتال سپری میکنند. یکی از چالشهای مهم والدین، کنترل محتوای رسانهای است که کودکان مصرف میکنند. بسیاری از رسانهها با محتوای غیرمناسب برای کودکان طراحی شدهاند و این موضوع میتواند بر درک و رفتار آنها تأثیر منفی بگذارد.
بهتر است هنگام تماشای فیلم یا بازی کردن با فرزند خود، از او بپرسید:
“پیام اصلی این داستان چه بود؟”
“چرا این شخصیت چنین تصمیمی گرفت؟”
“این رفتار چه تأثیری روی دیگران داشت؟”
به این ترتیب، کودکان یاد میگیرند که اطلاعات را تحلیل کرده و پیامهای رسانهها را با دقت بررسی کنند.
