به کودکان رشوه ندهید ! میپردازد
تاثیرات منفی رشوه دادن به کودکان و راهکارهای جایگزین برای تربیت بهتر
رشوه دادن به کودکان، گرچه ممکن است در کوتاهمدت روشی سریع و موثر به نظر برسد، اما میتواند پیامدهای نامطلوبی در تربیت کودک داشته باشد. این روش میتواند بر روی انگیزههای درونی، رفتارهای بلندمدت و رشد شخصیتی کودک تاثیر منفی بگذارد. در این مقاله، ابتدا مفهوم رشوه دادن به کودکان را توضیح میدهیم، سپس به اثرات مخرب آن میپردازیم و در نهایت، راهکارهای جایگزین و موثر برای تربیت و مدیریت رفتار کودکان را بررسی میکنیم.
تعریف رشوه دادن به کودکان
رشوه دادن به کودکان به معنای ارائه رشوه های مالی، مادی یا امکانات خاص به کودک برای تشویق او به انجام کاری است. این پاداشها میتوانند شامل پول، خوراکیهای خاص، اسباببازی یا حتی اجازه انجام فعالیتهای دلخواه مانند تماشای تلویزیون یا بازی با دوستان باشد. هدف از این رشوه ها کنترل رفتار کودک است؛ اما برخلاف تشویقهای مثبت و تربیتی، رشوه دادن اغلب انگیزههای درونی کودک را تخریب کرده و او را به دریافت رشوه وابسته میکند.
مثالهایی از رشوه دادن به کودکان
پول دادن برای انجام تکالیف: یکی از رایجترین نمونههای رشوه دادن به کودکان، پیشنهاد پول به ازای انجام تکالیف مدرسه است. به عنوان مثال، والدین ممکن است به کودک بگویند: «اگر تکالیفت را انجام دهی، به تو پول میدهم.» در این حالت، کودک تنها به خاطر دریافت پول تکالیف خود را انجام میدهد و نه به دلیل اهمیت یادگیری.
شیرینی دادن برای خوردن غذای سالم: والدین ممکن است برای تشویق کودک به خوردن غذای سالم، به او قول شیرینی دهند. به عنوان مثال: «اگر همه سبزیجاتت را بخوری، بعداً به تو شیرینی میدهم.» این روش ممکن است در کوتاهمدت موثر باشد، اما کودک به جای یادگیری اهمیت غذای سالم، به شیرینی وابسته میشود.
خرید اسباببازی برای تمیز کردن اتاق: بعضی والدین برای اینکه کودکشان اتاق خود را تمیز کند، به او قول خرید اسباببازی میدهند. این روش به جای ایجاد حس مسئولیتپذیری در کودک، او را به رشوه های مادی وابسته میکند.
تماشای تلویزیون در قبال انجام وظایف: والدین ممکن است به کودک بگویند: «اگر ظرفها را بشویی، میتوانی یک ساعت بیشتر تلویزیون نگاه کنی.» این روش نیز باعث میشود کودک وظایف خود را فقط برای رشوه انجام دهد و نه به خاطر مسئولیت خود.
بازی با دوستان به عنوان پاداش رفتار خوب: والدین ممکن است به کودک بگویند: «اگر امروز خوب رفتار کنی، اجازه میدهم با دوستانت بازی کنی.» این روش ممکن است رفتارهای مثبت کوتاهمدتی ایجاد کند، اما کودک از درک ارزش رفتار خوب و انگیزههای درونی محروم میشود.
قسمتی از کتاب فرزند خود شکوفا بساز
آسیبهای رشوه دادن به کودکان
استفاده از رشوه برای کنترل رفتار کودکان دارای پیامدهای منفی زیادی است. در ادامه به بررسی برخی از این آسیبها میپردازیم:
تضعیف انگیزههای درونی: وقتی کودک به خاطر دریافت رشوه کاری را انجام میدهد، از یادگیری ارزش آن رفتار فاصله میگیرد. در نتیجه، انگیزههای درونی او برای انجام رفتارهای مثبت تضعیف میشود. به جای اینکه کودک به خاطر احساس مسئولیت یا لذت از انجام کار درست رفتار کند، صرفاً به دنبال رشوه خواهد بود.
وابستگی به رشوه : رشوه دادن به کودکان باعث میشود آنها به دریافت رشوه وابسته شوند. در این حالت، کودک به جای اینکه ارزش و اهمیت رفتارهای مثبت را درک کند، تنها زمانی آنها را انجام میدهد که مطمئن باشد رشوه ای دریافت خواهد کرد. این وابستگی میتواند در آینده باعث ایجاد مشکلاتی در مدیریت رفتار او شود.
افزایش توقعات: کودکانی که به طور مداوم برای رفتارهایشان رشوه دریافت میکنند، به تدریج توقع دارند که همیشه برای انجام هر کاری رشوه بگیرند. این رفتار ممکن است باعث شود که کودک برای کارهای سادهای که باید به طور طبیعی انجام دهد، مانند وظایف مدرسه یا خانه، درخواست پاداش کند.
کاهش مسئولیتپذیری: رشوه دادن به کودکان ممکن است حس مسئولیتپذیری آنها را کاهش دهد. کودکی که همیشه برای انجام وظایف یا رفتارهای درست رشوه میگیرد، به تدریج از درک اهمیت وظایفش دور میشود و بهرشوه ها وابسته میگردد. این امر باعث میشود که او در آینده در برابر وظایف خود احساس مسئولیت نکند.
پیامدهای روانی: رشوه دادن مکرر به کودکان ممکن است به شکلگیری الگوهای رفتاری نادرست و حتی پیامدهای روانی منجر شود. کودکانی که به طور مداوم برای رفتارهای مثبت رشوه میگیرند، ممکن است در صورت عدم دریافت رشوه احساس ناکامی یا ناامیدی کنند. این موضوع میتواند بر عزتنفس و اعتماد به نفس آنها تأثیر منفی بگذارد.
کاهش توانایی تحمل ناکامی: کودکی که همواره برای رفتارهایش رشوه میگیرد، ممکن است توانایی تحمل ناکامیها (مواجهه با شکست) را از دست بدهد. این کودکان در مواجهه با موقعیتهایی که در آنها رشوه ای وجود ندارد یا توقعاتشان برآورده نمیشود، دچار سرخوردگی میشوند و ممکن است نتوانند به درستی با این شرایط مقابله کنند.
راهکارهای جایگزین برای تربیت موثر کودکان
به جای استفاده از رشوه برای کنترل رفتار کودکان، میتوان از روشهای مثبت و موثر دیگری بهره برد که به رشد شخصیتی و تقویت رفتارهای مثبت در کودکان کمک میکند. در ادامه به برخی از این روشها اشاره میکنیم:
تشویقهای تکنیکال : یکی از بهترین روشها برای تقویت رفتارهای مثبت در کودکان، استفاده از تشویقهای کلامی،تشویق عاطفی و جسمانی و تشویق فعالیتی است. به عنوان مثال، میتوان از تعریف و تمجید کلامی، نوازش و نشان دادن علاقه و محبت استفاده کرد. این نوع تشویقها باعث میشود کودک به خاطر ارزش رفتار خود و نه به خاطر رشوه، به انجام آن ترغیب شود.
الگوی مناسب بودن: والدین به عنوان اولین الگوهای کودکان، میتوانند با رفتارهای خود به آنها نشان دهند که چگونه باید عمل کنند. وقتی والدین رفتارهای مسئولانه و مثبت را در خانه و زندگی روزمره خود نشان میدهند، کودک نیز به طور طبیعی این رفتارها را درونی کرده و از آنها تقلید میکند.
استفاده از پیامدهای طبیعی و منطقی: به جای رشوه دادن، میتوان از پیامدهای طبیعی و منطقی برای تربیت کودکان استفاده کرد. به عنوان مثال، اگر کودکی وظیفهاش را انجام ندهد، میتوان از او خواست که پیامدهای ناشی از عدم انجام وظیفهاش را تجربه کند. این کار به کودک کمک میکند که مسئولیت رفتارهای خود را درک کند و یاد بگیرد که هر عملی پیامدی دارد.
ایجاد محیط مثبت و حمایتی: ایجاد یک محیط مثبت و حمایتی در خانه میتواند به کودک کمک کند که انگیزههای درونی خود را برای انجام رفتارهای مثبت تقویت کند. محیطی که در آن کودک احساس امنیت، محبت و احترام کند، به او کمک میکند که به طور طبیعی به انجام رفتارهای مثبت و مسئولانه تمایل پیدا کند.
تقویت ارزشهای اخلاقی: آموزش ارزشهای اخلاقی به کودک و کمک به او برای درک اهمیت رفتارهای درست، میتواند او را به فردی مسئولیتپذیر و با اخلاق تبدیل کند. والدین میتوانند از فرصتهای روزمره برای آموزش از طریق ناخودآگاه درباره ارزشهایی مانند صداقت، مسئولیتپذیری، همدلی و احترام به دیگران استفاده کنند.
تشویق به تصمیمگیری مستقل: والدین میتوانند با دادن فرصتهایی به کودک برای تصمیمگیری، به او کمک کنند که توانایی تصمیمگیری مستقل و مسئولانه را تقویت کند. این کار باعث میشود که کودک به تدریج تواناییهای خود را در مدیریت رفتارها و تصمیماتش تقویت کند و از دریافت رشوه برای انجام وظایف دوری کند.
اصول پاداش به کودکان
قسمتی از کتاب فرزند خود شکوفا بساز
نتیجهگیری
رشوه دادن به کودکان، گرچه در برخی موارد ممکن است به عنوان راهحلی سریع برای کنترل رفتار آنها به نظر برسد، اما در بلندمدت میتواند آسیبهای جدی به همراه داشته باشد. از تضعیف انگیزههای درونی گرفته تا ایجاد وابستگی به رشوه و کاهش مسئولیتپذیری، این روش میتواند تاثیرات منفی قابل توجهی بر رشد شخصیتی و تربیتی کودکان داشته باشد.
برای تربیت موثر و سالم کودکان، والدین میتوانند از روشهای جایگزین مانند تشویقهای تکنیکال، الگوی مناسب بودن، استفاده از پیامدهای طبیعی و منطقی، ایجاد محیط مثبت و حمایتی، تقویت ارزشهای اخلاقی و تشویق به تصمیمگیری مستقل استفاده کنند. این روشها به کودکان کمک میکنند تا به فردی مسئولیتپذیر، با اخلاق و با انگیزه تبدیل شوند که رفتارهای درست را به خاطر ارزش ذاتی آنها انجام میدهند، نه به خاطر دریافت رشوه.
با استفاده از این روشهای تربیتی مثبت، والدین میتوانند به کودک خود کمک کنند که در طول زندگیاش رفتارهای مثبت و مسئولانه را درونی کند و به فردی موفق و متعادل تبدیل شود.